Fransız Yeni Dalga Akımı (yeni dalga, Fransızca: la Nouvelle Vague), kısmen İtalyan Yeni Gerçekçilik Akımı'ından etkilenen bir grup Fransız film yapımcısı için eleştirmenler tarafından kullanılan ve 1950 sonrasının Fransa'sında ortaya çıkmış bir sinema akımıdır.
Fransa'nın ünlü sinema dergisi "Cahiers du Cinéma"da (Türkçesi: Sinema Defterleri) yazan açık sözlü François Truffaut ve arkadaşlarının öncülük ettiği Yeni Dalga, 1950'lerin formülcü ve stüdyo bağımlısı olduğu için kınanan anaakım "kalite geleneği"ne bir tepkiydi. 1959'un başında ilk uzun metrajlı filmlerini piyasaya sürdüklerinde medyanın dikkatini çekip Yeni Dalga'yı başlatan ilk iki Cahier eleştirmeni, Yakışıklı Serge (Le Beau Serge, 1958) ve Kuzenler (Les Cousins, 1959) ile Claude Chabrol ve 400 Darbe (Les Quatre cents coups, 1959) ile François Truffaut'ydu. Onları Altı Aşık İçin Bir Oyun (L'Eau a la bouche,1960) ile Jacques Doniol-Valcroze ve Serseri Aşıklar (À bout de souffle, 1960) ile Jean Luc Godard gibi diğer Cahier eleştirmenleri izledi. Cahier yönetmenlerinin bu ilk filmlerinin ortak yanları, anaakım sinemanın "kuralları"na kayıtsız bir yaklaşım, daha serbest bir kurgulama biçimi ve gevşek bir şekilde oluşturulmuş senaryolardı. 1959 ve 1960 yılları, Cahiers grubundan olmayan başka yeni yönetmenlerin ilk ya da ikinci uzun metrajlı filmlerinin, özellikle Alain Resnais'nin Hiroşima Sevgilim (Hiroshima mon amour, 1959) piyasaya çıkışına da tanıklık etti ve "Yeni Dalga" terimi, çoğu oldukça geleneksel veya (Hiroşima Sevgilim'de olduğu gibi) biçimsel yeniliğe geçişte çok sakin ve bilinçli olmasına rağmen ayrımsız bir biçimde bunların tümünü kapsayacak şekilde kullanıldı.
Kardeş Çocukları (Kuzenler) - "Les Cousins"
(1959 - Fransa) - IMDb: 7,4 (1 ödül)
Yönetmen: Claude Chabrol
Altı Aşık İçin Bir Oyun - "L'eau à la bouche"
(1960 - Fransa) - IMDb: 7,0
Yönetmen: Jacques Doniol-Valcroze
Serseri Aşıklar - "À bout de souffle"
(1960 - Fransa) - IMDb: 8,0 (3 ödül)
Yönetmen: Jean-Luc Godard
Claude Chabrol, Yeni Dalga yönetmenlerinin en verimlisiydi ve çoğu psikolojik gerilim türünde bir dizi başarılı filmle anaakım sinemaya geçen ilk yönetmendi. İğneleyici nükte parıltılarıyla mayalanan Chabrol'un tür filmleri, onun küçük burjuvaziye yönelik alaycı tiksintisini Sadakatsiz Kadın (La Femme infidele, 1968); Kızıl Düğün (Les Noces rouges, 1972) ve ister dalavereci (Zehirli Çiçek - Violette Nozière, 1978) ister kurban (Kasap - Le Boucher; 1969) olsunlar, kadınlara sağduyudan yoksun bakışını yansıtır.
Cahiers grubunun en yaşlısı Eric Rohmer, filmlerinde sürekli ayırt edilebilir bir kişisel evren oluşturdu. Karakterlerinin, özellikle kadınların, kent ile kır, iş ile tatil, aile ile kişisel bağlılıklar arasında gidip gelen duygularını, cinsel dürtülerini, tereddütlerini ve ahlaki ikilemlerini, Amerika sinemasında hayran olduğu "ekonomi sanatı" ve "zarif ağırbaşlılık" ve aldatıcı basitlikle inandırıcı bir biçimde betimler. İlk başarısı Maud'da Geçen Gecem (Ma nuit chez Maud, 1969)'dir. Filmleri çoğunlukla konuşmanın hakim olmasına karşın fazlasıyla sinematografik kalmışlardır.
Yakışıklı Serge - "Le Beau Serge"
(1958 - Fransa) - IMDb: 7,2 (2 ödül)
Yönetmen + Senaryo: Claude Chabrol
(1959 - Fransa) - IMDb: 7,4 (1 ödül)
Yönetmen: Claude Chabrol
400 Darbe - "Les quatre cents coups"
(1959 - Fransa) - IMDb: 8,2 (6 ödül)
Yönetmen: François Truffaut
Açıklama: 400 Darbe "yeni dalga akımı"nın temellerini atan bir filmdir. "400 darbe" Fransızcada "okulu kırmak" anlamında bir deyimdir. Sinema sanatının baş yapıtları arasında sayılan film, mevcut düzen ve toplumsal yapıya eleştirel bir açıyla yaklaşır. Cahiers du Cinema dergisinde yazdığı yazılarda, Fransız sinemasını ağır bir dille eleştiren Truffaut, 400 Darbe ile yaptığı bu eleştirileri sinema dilinde de anlatmış ve Fransa'da yeni bir akımın doğmasını sağlamıştır.
Film Truffaut’un ilk filmi olmasının yanında filmde, çocukların lunapark sahnesinde, görüntüde arka planda sigara içen kişi ise yönetmenin ta kendisidir. Film Fransız sinema tarihinde çekilen ilk widescreen (geniş ekran) filmdir.
400 darbe filmi, dünyanın her yerinden birçok yönetmeni etkilemiş ve birçok filmi etkisi altına almıştır. Hepimizin bildiği birçok filmde bu filme göndermeler vardır. Örneğin Amelie filminde, Amelie’nin sinema salonunda ters dönüp izleyicilerin suratlarını izlemesi bu filmdeki tiyatro sahnesine bir göndermedir... Bir diğer örnek ise Hababam Sınıfı’ndan bir sahnedir. Hababam sınıfında hatırlayacağınız üzere Beden hocası (Şener Şen) öğrencilere eğitim vermekte, kendisi en önde yürümektedir fakat bir süre sonra arkasını döndüğünde, arkasındaki bütün öğrenciler sağa sola kaçışmış ve kendisi tek başına kalmıştır. İşte bu sahnede 400 Darbe filminden esinlenilmiş bir sahnedir.
(1960 - Fransa) - IMDb: 7,0
Yönetmen: Jacques Doniol-Valcroze
(1960 - Fransa) - IMDb: 8,0 (3 ödül)
Yönetmen: Jean-Luc Godard
Açıklama: Serseri Aşıklar sinemada bir devrim niteliği taşıyan belli başlı 5-6 filmden biridir. Diğer kültler gibi sinemaya çok temel şeyler sokmamasına rağmen artık "belli başlı kurallar" diye nitelendirilen şeylere bağlı kalmadan da güzel şeyler yapılabileceğini ve aslında sinema adlı daha bebekliğini yaşayan bir sanatta öyle pek de sıkı kurallar olmadığını vurgulayan bir yapıttır. Tabii ki Avrupa sinemasının üstünlüğü tekrar ele aldığı 20 yıllık dönemi başlatan filmdir. Godard, Amerika adlı şeyle ilgili ne düşünüyorsa bu filmde bunları değişik bir uslupla dile getirmiştir.
Tamamı el kamerasıyla çekilen, hiç yapay ışık kullanılmayan, replikleri ise çekim anında yazılan veya doğaçlama olan ve karakterlerin konuşmalarını daha önce sinemada görülmemiş şekilde uzunca tutmalarının yanında birbirlerinin sözlerini keserek konuştukları sinemadaki birçok kuralı yıkan bir filmdir.
Filmde başrol oyuncusu Jean Paul Belmondo (Michel), Casablanca filmindeki Humprey Bogart’a özenir, şapkası ve devamlı sigara içmesiyle filme gönderme yapar.
Film için yönetmen aynen şu tavsiyede bulunur: "Filmi izlerken konuya odaklanmayın sadece izleyin ve film bittiğinde aklınızda kalan herşey size keyif verecek ve güzel anılar olarak kalacaktır." 2001 Amerikan yapımı ve başrolünde Tom Cruise’un olduğu Vanilla Sky filminde, David’in odasında bu filmin afişi vardır.
Filmle ilgili bir anektod, hepimizin çok iyi bildiği Teoman’ın Papatya şarkısıdır. Sözlerinde; ‘Hani çok sevdiğin o filmi gördükten sonra, kısacık kestirip saçlarını içtin ilk sigaranı, o papatya’ dediği, şarkıda bahsettiği film yine bu filmdir.
Hiroşima Sevgilim - "Hiroshima mon amour"
(1959 - Fransa, Japonya) - IMDb: 7,4 (1 ödül)
Yönetmen: Alain Resnais
Açıklama: Hiroşima Sevgilim, Alain Resnais'nin başyapıtı sayılan, çağdaş anlatı sinemasına örnek teşkil eden filmlerinden biri olarak kabul edilir. Fransız Yeni Dalgası'nın Sağ kanadında yer alan Resnais, fimde bireysel bir takım olaylardan yola çıkarak küresel sorunlara değinir. Oteldeki küçük bir kaçamak yerini aşk ve savaş, ölüm ve yaşam, yıkım ve onarım gibi temel karşıtlıklara bırakır. Resnais, filmdeki fransız kadın ile aşık olduğu nazi askerinin ilişkisini ve sonradan Alman askerin Fransızlarca öldürülüşünü bize gösterirken Almanya ile Fransa arasında savaşı ve masum bir şehrin (Nevers) işgalini anlatır. Yine burada nazi askeri olan sevgilisi Almanya'yı temsil etmektedir. Almanya da sevgilisi gibi bitecek, yok olacaktır.
Ayrıca film, belge niteliği de taşır. İlk sahnelerde Hiroşima'nın atom bombası atıldıktan sonraki hali gözler önüne serilir. Yıkılmış evler, sakat çocuklar, zor da olsa yaşama tutunmaya çalışan insanlar ile savaşın yıkımı açıkça gösterilir. Ayrıca Japon göstericilerin üzerinde "saygımızla cezalandırıyoruz" yazan bir pankart taşıması da yine izleyiciyi düşündürür. Resnais, Hiroşima Sevgilim'de seyircinin Japon Halkı'ndan taraf olmasını, savaş karşıtı bir tutum takınmasını ister.
Claude Chabrol, Yeni Dalga yönetmenlerinin en verimlisiydi ve çoğu psikolojik gerilim türünde bir dizi başarılı filmle anaakım sinemaya geçen ilk yönetmendi. İğneleyici nükte parıltılarıyla mayalanan Chabrol'un tür filmleri, onun küçük burjuvaziye yönelik alaycı tiksintisini Sadakatsiz Kadın (La Femme infidele, 1968); Kızıl Düğün (Les Noces rouges, 1972) ve ister dalavereci (Zehirli Çiçek - Violette Nozière, 1978) ister kurban (Kasap - Le Boucher; 1969) olsunlar, kadınlara sağduyudan yoksun bakışını yansıtır.
Sadakatsiz Kadın - "La Femme infidele"
(1969 - Fransa, İtalya) - IMDb: 7,5 (4 ödül)
Yönetmen + Senaryo: Claude Chabrol
Kızıl Düğün - "Les Noces rouges"
(1973 - Fransa, İtalya) - IMDb: 7,2 (1 ödül)
Yönetmen + Senaryo: Claude Chabrol
Zehirli Çiçek - "Violette Nozière"
(1973 - Fransa, Kanada) - IMDb: 7,3 (2 ödül)
Yönetmen: Claude Chabrol
Kasap - "Le Boucher"
(1970 - Fransa, İtalya) - IMDb: 7,6 (2 ödül)
Yönetmen + Senaryo: Claude Chabrol
Cahiers grubunun en yaşlısı Eric Rohmer, filmlerinde sürekli ayırt edilebilir bir kişisel evren oluşturdu. Karakterlerinin, özellikle kadınların, kent ile kır, iş ile tatil, aile ile kişisel bağlılıklar arasında gidip gelen duygularını, cinsel dürtülerini, tereddütlerini ve ahlaki ikilemlerini, Amerika sinemasında hayran olduğu "ekonomi sanatı" ve "zarif ağırbaşlılık" ve aldatıcı basitlikle inandırıcı bir biçimde betimler. İlk başarısı Maud'da Geçen Gecem (Ma nuit chez Maud, 1969)'dir. Filmleri çoğunlukla konuşmanın hakim olmasına karşın fazlasıyla sinematografik kalmışlardır.
Maud'lardaki Gecem (Maud'da Geçen Gecem) - "Ma nuit chez Maud"
(1970 - Fransa, İtalya) - IMDb: 8,1 (9 ödül)
Yönetmen + Senaryo: Eric Rohmer
Belki Fransız Yeni Dalga Akımı bir ekol olmayı başaramadı ama yine de hem doğup büyüdüğü Fransa’da hem de bütün dünyada sinema tarihine ve genç yönetmenlere yeni bir soluk ve hareket getirdi ve birçok akıma öncülük etti. Eğer günümüzde genç bir yönetmen sinema alanındaki katı kurallara, Hollywood sinemasının kar amaçlılığına ve tabulaşmaya karşı duruyorsa, kendisini her zaman yeni dalga akımı içinde bulacaktır.
Sonuç olarak; sinema bir sanattır ve sanat olarak kabul edilmesini Fransız yeni dalga akımına borçludur. Bugün yeni dalganın sinemaya en büyük mirası, sinemaya hak ettiği değeri kazandırmış olmasıdır.
Alıntıdır
