8 Eylül 2015 Salı

SİNEMADA ÜÇLEMELER: 41. Yunan asıllı Fransız yönetmen Costa-Gavras'ın siyasal hoşgörüsüzlük üzerine yaptığı üçleme; "SIKIYÖNETİM ÜÇLEMESİ"



ÖLÜMSÜZ  -  "Z"
(1969 - Fransa, Cezayir)  -  IMDb: 8,2 (2 Oscar + 12 ödül)
Yönetmen: Costa-Gavras
Oyuncular: Yves Montand, Irene Papas, Joan-Louis Trintignant, Jacques Perrin, ...
Açıklama: Filmin başında perdeden şu sözler akar; "Gerçek olaylarla, sağ ya da ölü olsun gerçek kişilerle olan benzerlikler tesadüfi değildir. Herşey KASITLIDIR!"
Film, yönetmenin en yankı yaratmış filmidir. Yunanlı sosyalist, barışçı milletvekili Gregorios Lambrakis'in Polaris füzelerinin Yunanistan'a yerleştirilmesi aleyhine yaptığı bir konuşmasından sonra, 22 Mayıs 1963'te, bir triportörle gelen saldırganlar tarafından öldürülmesini ve sonra bu cinayetin soruşturulmasını anlatır; iktidar ve yargı ilişkilerini inceler. 





İTİRAF  -  "L'Aveu" 
(1970 - Fransa, İtalya)  -  IMDb: 7,9 (3 ödül)
Yönetmen: Costa-Gavras
Oyuncular: Yves Montand, Simone Signoret, ...
Açıklama: Artur London'ın 1968 tarihli "Doznání (İtiraf)" adlı otobiyografik romanından sinemaya uyarlanmış film, Demirperde filmlerinin öncülerinden kabul ediliyor. 
Costa-Gavras'ın siyasal üçlemesinin ikincisi olan İtiraf, Çekoslovakya'yı anlatır. 1951 Prag'ı; Dışişleri bakan yardımcısı Arthur London izlendiğini hisseder. London, İspanya'da Uluslararası Tugayın eski bir dövüşçüsü, Fransa'da bir direnişçi, Nazi Kamplarında bir sürgündür. Budapeşte'deki Rajk ve Sofya'daki Kostov duruşmalarından beri tutuklamalar birbirini izler. Arthur London kaçırılmış, hapsedilmiş ve yargılanmıştır. Kendini savunur, inkâr eder, pes eder, itiraf eder. Tüm bu zaman içerisinde, karısı onu arar, kavga eder, işini kaybeder; ideallerine sadık olduğu için kocasının itiraflarını öğrenince bunu kabul etmez.  





SIKIYÖNETİM (Görünmeyen Ayaklanma)  -  "État de siège" 
(1972 - Fransa, İtalya, B. Almanya)  -  IMDb: 7,8 (3 ödül)
Yönetmen: Costa-Gavras
Oyuncular: Yves Montand, Reneto Salvatori, O. H. Hasse, ...
Açıklama: Uruguay'ın bağımsızlığı için silahlı mücadele veren Tupamaro gerillaları, ülke yönetiminde etkin bir ABD'li diplomat ve "askeri danışman"ı kaçırır. Uruguay'da, 1958 yılında yapılan seçimleri Blanco'ların kazanmasıyla ülkenin siyasal ve ekonomik bunalıma girişi ve ABD'nin etkisinin artışıyla birlikte toplumsal bir muhalefetin doğmasına yol açan; bunun sonucunda genç aydınlar tarafından kurulan, 1963'ten başlayarak da kentlerde adam kaçırmalara ve silahlı eylemlere girişen Tupamaro gerillaları tarafından öldürülen Don Mitrione suikastinin üzerinden henüz iki yıl geçmemiştir. Tupamarolar, ABD ajanının maskesini düşürmüş ve onun tarım yardımı adı altında çeşitli güney Afrika cumhuriyetlerine yaptığı yolculuklar sırasında sürdürdüğü faaliyetlerini ortaya çıkarmışlardı. Senaryo, bir yığın silahıyla, işkence aletleriyle, yanıltıcı konuşmalarıyla ve faşist mantalitesiyle, bunu, Yves Montand'ın yüzü aracılığıyla veriyor. 

Cumhuriyet Gazetesi'nin filmi tanıtırken kullandığı ifade şöyle: "Costa-Gavras, bu ilginç yapıtında, iktidara gelme yöntemi olarak silahlı mücadeleyi seçen Tupamaroların eylemini geniş, ayrıntılı biçimde verirken, gerilim, savaş ve ajitasyon filmi klişelerini büyük bir hünerle kaynaştırıyor. Öyküsü bizde de yayınlanan `Sıkıyönetim', 1970'lerde açık biçimde silahlı mücadeleyi öven bir film olarak algılanmıştı. Gerçekten de ilkbakışta böyle bir izlenim uyandırıyor. Ancak bugün, böyle bir yaklaşım yüzeysel olacaktır. Yönetmen, daha önceki filmlerinde `solcu kahramanlar'ı oynattığı Montand'a CIA ajanı rolünü vererek belki de bu yaklaşımı daha o zaman önlemek istemişti. Costa-Gavras'ın en eleştirilmesi gereken yanı, önemli siyasal konuları işlediği filmlerinde izleyicinin sinirleriyle çok fazla oynamasıdır."










Üçleme, "triloji" veya "üçlü yapıt" ...
Birbirinin devamı niteliğinde olan, birbiri ile karakterler veya konu açısından bağlantılı olan üç eserden oluşur. Genellikle edebiyat, sinema, video oyunu ve tiyatro alanlarında kullanılır.  Bu türdeki eserler bazen bir bütün, bazen de üç ayrı çalışma olarak kabul edilir.

Ben sinema tarihinde önemli yeri olan üçlemeleri öğütüyorum...