XENOPHON (Ksenofon, MÖ. 430-355)
Antik Yunan filozofu, yazar, tarihçi ve asker, Sokrates'in öğrencisi.
Büst: Prado Müzesi - Madrid, İspanya
Büst: Prado Müzesi - Madrid, İspanya
Xenophon (Ksenofon; MÖ. 430-355), Varlıklı bir ailenin oğlu olarak Atina - Erchia'da doğdu, önce hümanist (insancı) filozof ve sofistlerin öncülerinden olan Prodikos'dan dersler aldı. M.Ö. 404'e doğru Sokrates'le karşılaştı ve O'nun görüşlerini benimsedi.
M.Ö. 401'de, Pers Prensi II. Kirus'un (Büyük Keyhüsrev ve Büyük Kuroş olarak da bilinir. Pers İmparatorluklarından Ahameniş Hanedanlığı'nın kurucusu ve ilk hanedanıdır. Büyük Kirus, güneybatı Asya'nın çoğunu ele geçirmişti. İlk insan hakları bildirgesi olarak kabul edilen Kiros Silindiri'ni yazdırmıştır. Büyük Kiros'un Kur'an-ı Kerîm'de geçen Zülkarneyn olabileceğini öne sürenler vardır.), kardeşi Pers kralı İkinci Artakserkses Mnemonu'ya (Artaxerxes; MÖ. 465-424) karşı hanedanlık savaşına paralı asker toplayan Sardes şehrindeki (bugünkü Manisa ilinin Salihli ilçesi yakınlarındaki antik kent) dostu Tebaili Proksenos'un çağrısına uyarak Anadolu'ya geçti. Prens Kirus, Kunaksa'da (Bağdat yakınları) yapılan muharebede öldürülünce, Yunan ordusuna seçilen beş generalden birisi oldu. Onikibin askeri Kunaksa'dan alıp, kalan altı bin mevcutla Chryspolis'e (Hrisopolis ya da Skutari, (Türkçe: Altınşehir) günümüzde İstanbul'da Üsküdar ilçesinin bulunduğu yerde kurulmuş olan eski Bizans yerleşimi) geldi. Bu geri çekiliş Yunan askeri kabiliyetinin en büyük taktiklerinden biri kabul edilir.
Xenophon Atina'ya dönünce, Kirus'a ve Spartalı'lara yakınlığı nedeniyle hainlikle suçlandı ve Atina'dan sürüldü. Bunun üstüne Sparta kralı Agesilaus'la dostluk kurup, himayesine girdi. M.Ö. 394'te Koronei’ye gelerek Spartalılarla birlikte Atina'ya karşı savaştı. Daha sonra Sparta'nın kendisine ayırdığı, Skillus'taki araziye yerleşerek burada karısı Philesia, iki oğlu Gryllos ve Diodoros ile birlikte yirmi yıl yaşadı. MÖ. 365'e doğru Atinalılar Xenophon'un sürgün cezasını kaldırdılar ama Xenophon'un anayurduna dönüp dönmediği konusunda kesin bir bilgi yoktur.
XENOPHON'UN TEMEL ESERLERİ
Tarihsel ve Biyografik Eserleri:Anabasis (Onbinlerin Dönüşü) (anabasis: gidiş / katabasis. dönüş): Pers Prensi II. Kiros'un (Büyük Kiros: Antik Persçe: Kûrôş; MÖ. 576-529) tahtı ele geçirmek için yaptığı seferin ve Spartalı paralı askerlerin geri dönüş öyküsüdür. Xenophon bu sefere bizzat katılmış, Kiros'un ölümünden sonra Hellenlerin yurtlarına dönmelerine önderlik etmiştir. Xenophon, Hellenlerin Fırat'a kadar ilerleyişlerini ve geçtiği yerlerdeki kavimleri anlatır. Bu eser 7 kitaptan oluşur.
Tarihe "Onbinlerin Dönüşü" olarak geçen bu seferin tüm ayrıntılı kayıtları, bu sefere katılan Xenophon tarafından tutulmuştur. Xenophon'un kendi gözlemlerine dayanan bu kayıtlar, yerli halkı Kolha kültürüne mensup olan, ancak Kolha Krallığı'nın yönetim sınırları dışında kalan, bugünkü Trabzon bölgesine dair en eski ve en ayrıntılı tarihsel verileri içerir. Yazarın bölgeye ilişkin gözlemlerinin son derece gerçekçi ve tutarlı olması nedeniyle, bu çalışma, bölgeyle ilgili en eski güvenilir antik yazılı kaynak niteliğini taşır.
Anabasis, ilk aşamalarda alan rehberi olarak Büyük İskender tarafından İran seferlerinde en önemli kaynak olarak kullanılmıştır.
Cyropaedia (Pers Kralı Büyük Kiros’un (Keyhüsrev'in) Eğitimi): Pers kralı Kirus'un akıl hocası Xenophon'un Kirus'un eğitimi hakkında yazdığı kitap. Cyropedia adlı kitabında Ahameniş İmparatorluğu'nda (558-330 MÖ., Birinci Pers İmparatorluğu da denir) gördüklerini ve yaşadıklarını anlatır. Cyropaedia, liderlik üzerine yazılmış ilk sistemli kitap olarak kabul edilmektedir.
Hellenica: Xenophon’un en önemli eserlerinden biri hiç şüphesiz Hellenica'dır. Hellenica, Hellen kent devletlerinin (Atina, Sparta ve Thebai) amansız ve dinmek bilmeyen mücadelelerini; bu çartışma nedeniyle Perslerle olan yakınlaşmaları ya da savaşları; bilhassa Sardeis ve Daskyleion satraplarının (satrap: Antik Med ve Pers uygarlıklarında illeri yöneten valilere verilen ünvan) imparatorluğun ve kendi satraplık bölgelerinin çıkarları doğrultusunda izledikleri değişken stratejik siyasetlerinin canlı bir tasviri bakımından eşsizdir; eser 7 kitaptan oluşur.
Agesilaus: Sparta Kralı Agesilaos'’u övmek için yazılan bir eserdir. 11 bölümden oluşur.
Sokratik Çalışmaları ve Diyalogları:
Memorabilia (Hatırlamaya Değer Şeyler): Xenophon'un Socrates ile ilgili anılarını anlattığı eseridir.
Oeconomicus (Ev Halkının Yönetim İlkeleri): Diyalog şeklinde yazılmış bir eserdir. Köyde yaşayan bir ev sahibinin yaşantısı ve görevleri konu edinilmiştir. Burada Xenophon muhtemelen Skillous'’ta geçirdiği hayatını anlatmıştır. Bu eserin değeri, bize Hellenler'in aile hayatını tanıtması, ayrıca Xenophon’un kişiliğini yansıtan ahlaki tavsiyeler içermesidir. Bu eser 2 kitaptan oluşur. Birinci kitapta Sokrates kritobulos’a ekonomi biliminden söz eder. İkinci kitapta ise yine Sokrates ile Iskhamakhos arasında geçen bir konuşma yer alır. Bu konuşma ev sahibinin görevleri ve çiftçilik hakkında bilgiler içerir.
Symposium (Şölen): Kallias (Antik literatürde parasını savuran ve sofistlerin öğrencisi olarak tanınmış biri) adlı bir zenginin Panathenaia Oyunları'nda (büyük Panathenaia Şenlikleri, zamanında Atina'nın en büyük bayramıydı. 25-29 Ağustos tarihleri arasında, Olimpiyatlar'dan sonraki her üçüncü yılda, dört yılda bir kutlanırdı. Kutlamalarda koşular, at yarışları ve müzik yarışmaları düzenlenirdi. Şenliklerin son gününün gecesinde görkemli bir törenle Tanrıça Athena'nın ve başka tanrıların yaşamından kesitlerin işlendiği beyaz renkli yünlü bir pelerin bütün kentte dolaştırıldıktan sonra Akropolis'e çıkarılır ve Athena heykeline sunulurdu) zafer kazanan Autolykos onuruna verdiği bir yemeğin öyküsüdür. Sokrates bu yemeğin davetlilerindendir. Eserde, yemekte yapılan konuşmalar ve aşk konusu ele alınmıştır.
Apologia Sokratus (Sokrates’in Savunması): Sokrates'’in suçsuzluğunu göstermek için yazılmış çok kısa bir eserdir. Burada Xenophon suçlamaları Sokrates'’in kendi sözleriyle çürütmeye çalışır.
Hiero: Siracusa Kralı II. Hiero (MÖ. 308-215) ile Antik Yunan şairi ünlü ozan Simonides (MÖ 556 - 469) arasında geçen bir diyalogdur. Eserin başında Hieron Simonides'’e tyranların vatandaşlardan daha umutsuz olduklarını ispat etmeye çalışır. Daha sonra Simonides halka mutluluk yöntemlerini anlatır.
Kısa İlmi Eserleri:
Peri Hippikes (Binicilik Üzerine): At satın alma, at bakımı ve binicilik gibi çeşitli konuları kapsar.
Hipparkhikos (Süvari Süvari Birliği Hakkında): Süvari birliklerinin yönetimi hakkında yazılmış bir eserdir. Savaş ve barış tatbikatlarını ele alır.
Kynegetikos (Avcılık Üzerine): Avın yararları, avcıların erdemi, iyi bir av köpeğinin nitelikleri gibi çeşitli konuları ele alır.
Poroi e Peri Prosodon Tes Athinaikes Politeias (Atina Devletleri'nin Gelirleri Üzerine): Atina hazinesinin gelirlerini ve gelirlerinin artırılmasını konu alır ve gümüş madenlerinin üretiminin artırılması önerilir.
kopyala-yapıştır kaynaklar:
tr.wikipedia.org
yardimcikaynaklar.com
filozof.net
balkanpazar.org
turkcebilgi.com
uludagsozluk.com
